Papier (według chińskich kronik) wynaleziono w Chinach przez kancelistę na dworze cesarza z dynastii Han, około 105 r. n.e. Kancelista eksperymentował z korą drzew, jedwabiem, a nawet sieciami rybackimi, aż trafił na właściwą metodę (papier czerpany) z użyciem szmat jedwabnych i lnianych. Wyniki badań archeologicznych pokazują jednak, że papier był już znany wcześniej, co najmniej w 8 roku p.n.e. Z tego roku pochodzi skrawek papieru z 20 chińskimi znakami odnaleziony w Nefrytowej Bramie, granicznej strażnicy jedwabnego szlaku. Być może papier jest jeszcze starszy, jego niezapisane skrawki były znajdowane w stanowiskach pochodzących prawdopodobnie z II wieku p.n.e., jednak to datowanie jest niepewne. Prawdopodobnie zatem Cai Lun wynalazł tylko metodę masowej produkcji papieru1. Sztuka wytwarzania papieru szybko rozpowszechniła się w krajach Dalekiego Wschodu a nieco później trafiła do Europy. Dziś mimo ekspansji technologii informatycznych i pierwszych kroków urządzeń w technologii e-papieru papier nadal wydaje się niezbędnym elementem naszego życia.
Istnieje bardzo wiele gatunków sztuki, w której papier stanowi bardzo ważny lub niezastąpiony element. Na papierze można rysować i malować, wycinać go, kleić, można wykonywać przestrzenne kształty, pokrywać nim inne powierzchnie, tworzyć mozaiki i kolaże i składać figurki origami2.
W tradycyjnym origami większość modeli wykonuje się z jednej, kwadratowej kartki papieru. Duży wpływ na wygląd figurki ma rodzaj i kolor papieru z jakiego zostanie wykonany. Papier do origami powinien być łatwy w zginaniu, mieć odpowiednią gramaturę i wytrzymałość.
Japoński papier washi
Japoński papier czerpany, wytwarzany z włókien roślinnych. Tradycyjnie wykorzystywany m.in. w sztuce origami. Kwadratowe, jednostronnie barwione, bogato zdobione, mieniące się różnymi kolorami i zachwycające bogactwem detali oraz fakturą arkusze. Dzięki fantazyjnym wzorom, złożone modele zyskują nowy wymiar.
Papier jednokolorowy
Jednym z najtańszych i powszechnie dostępnych papierów są barwione papiery poligraficzne. Na rynku można spotkać wiele rodzajów i gatunków takiego papieru, niestety nie zawsze ich gramatura i właściwości pozwalają na komfortowe składanie. Papier o gramaturze tektury lub zbyt gładki potrafi zepsuć całą zabawę. Należy więc przed zakupem przetestować papier np. składając coś prostego. Na korzyść tego rodzaju papieru przemawia przede wszystkim niewysoka cena i bogaty wybór kolorystyki. Papier ten najlepiej sprawdza się w przypadku wieloosobowych warsztatów.
Papier ksero nie jest bez wad ale w zupełności wystarcza do prostych i średnio skomplikowanych figurek. Trudniejsze modele wymagają zastosowania mocniejszego lub cieńszego papieru. Można także spróbować składania z większych arkuszy, na rynku można znaleźć nawet kartki o rozpiętości 1 metra. Radzimy ostrożność w doborze papierów poligraficznych zabarwianych w dodatkowym druku offsetowym. Znamy przypadki, w których farba użyta do barwienia kartki pozostaje na rękach lub pozostawia nieprzyjemny zapach na dłoniach składającego.
Papier dwukolorowy
Niektóre modele origami są projektowane z myślą o kartkach dwukolorowych. Dobrym przykładem jest truskawka wykonywana z kartki czerwono-zielonej, dzięki czemu owoc i listki wyglądają bardzo naturalnie. W modelach przedstawiających zwierzęta znajduje się cała masa zastosowań papieru dwukolorowego np. do imitacji cętkowanego ciała, oczu czy zębów. Na konwencjach lub spotkaniach zagranicznych a także w zagranicznych sklepach internetowych można zaopatrzyć się cieńsze papiery przeznaczone do wykonywania skomplikowanych modeli origami. Są to jedno- lub dwukolorowe arkusze o bardzo małej gramaturze papieru. Zdarzają się także papiery wzorzyste, metalizowane, fluorescencyjne oraz przypominające delikatny materiał. W Japonii można spotkać specjalistyczne sklepy zajmujące się wyłącznie tematyką origami.
Kolorowy papier do pakowania prezentów
Mimo pięknych wzorów nie wszystkie papiery do pakowania prezentów są odpowiednie do origami. Zwykle do składania nie nadają się papiery dwustronnie lakierowane. Proponował bym raczej poszukać wśród tych nieco mniej atrakcyjnych – matowych. Wśród papierów pakowych można znaleźć ciekawe wzory, dodatkową korzyścią jest fakt, że zwykle druga strona kartki jest niezadrukowana a czasem nawet jest zabarwiona na inny kolor. Dosyć trudno jest wyszukać odpowiedni papier w wielości sklepowych propozycji, a po zakupie pojawia się problem równego docięcia papieru. Jednak jest i druga strona medalu, samemu można zdecydować o wielkości arkusza.
Szary papier pakowy
Taki papier to niemal Święty Graal origamisty. Każdy zaawansowany miłośnik origami powinien mieć w domu zapas tego surowca. Papier pakowy niekoniecznie każdemu przypadnie do gustu, bo wymaga dużej precyzji od składającego, ma specyficzną sztywność i trochę dziwnie składa się metrowy kwadrat. Papier jest niezastąpiony do arcytrudnych modeli i rozpracowywania siatek. Pierwszy raz widziałem modele wykonane z papieru pakowego u Adama Szewczyka, teraz jest stosowany dosyć często nie tylko w Polsce.
Papiery do kwiatów
Wśród papierów do dekorowania kwiatów można znaleźć bardzo ciekawe wzory. Najważniejszą cechą większości takich papierów jest ich delikatność i oczywiście ciekawe wzornictwo. Zastosowanie – dosyć szerokie, głównie do wykonywania trudniejszych modeli. Papiery te można kupić w kwiaciarni lub na giełdach kwiatowych, najczęściej w rolkach.
Inne papiery do składania
Do składania nadaje się również zwykły papier maszynowy, kredowy, kartka z zeszytu, notesu itp. Raczej nie nadaje się twardy papier z bloków rysunkowych i technicznych, tektura oraz bardzo delikatny jak np.: bibuła lub serwetka.
Bardzo ciekawy jest również papier pokryty różnego rodzaju fantazyjnymi wzorami. Może to być np. wzór przypominający fakturą zwierzęcą skórę np. węża.
Tekst i zdjęcia: Rafał Sabat
1 źródło: wikipedia
2 fragment zainspirowany wstępem do „Sztuka Origami” R. Zanoni